Κήποι της Αμμουδιάς

Κήποι της Αμμουδιάς (ή Σαμπιονάρας) [συνοικία]
Βρισκόταν έξω από την πόλη, όπου υπήρχε μοναστήρι της αγίας Παρασκευής της οικογένειας Φιλίνη, μέλη τής οποίας διετέλεσαν λειτουργοί του. Ο Γ. Γρυντάκης θεωρεί ότι με το όνομα αυτό [Κήποι τής Αμμουδιάς (ή Σαμπιονάρας)] ονομαζόταν η περιοχή τής Καλλιθέας και ο σημερινός οικισμός Περιβόλια, έξω από την πόλη τού Ρεθύμνου , ενώ ο Νίκος Παπαγιαννάκος θεωρεί πιθανόν οι «Κήποι τής Αμμουδιάς» να βρίσκονταν εντός τής πόλης, στη ζώνη τής Αμμουδιάς, όπου, επίσης, υπήρχαν κήποι, πράγμα, όμως, δύσκολο, τη στιγμή που στην αμμουδιά ανατολικά τού Ρεθύμνου υπήρχαν οι γνωστές στους παλιούς Ρεθυμνιώτες εκτάσεις με δροσόλουστα περιβόλια, απ’ όπου και το σημερινό τού προαστίου όνομα.
Θεωρώ ότι η ονομασία αυτή, «Κήποι τής Αμμουδιάς» (ή Σαμπιονάρας), αναφέρεται μόνο στην παραθαλάσσια αμμώδη περιοχή τής σημερινής Καλλιθέας (που αποτελούσε συνέχεια τής Σαμπιονάρας τού Ρεθύμνου), ενώ η περιοχή των Περιβολίων θα πρέπει να ήταν γνωστή απλά ως «Κήποι» ή, ακόμα, και ως «Περιβόλια» (όπως, δηλαδή, και στις μέρες μας), και έτσι αναφέρονται δυο φορές. από τον Καλλέργη (Γιάννης Αμπελικόπουλος… από τα Περιβόλια αυτής τής πόλης), αλλά και από τον Αρκολέο (τα χωράφια που έχουν στο μετόχι στου Μηλούδη, κοντά στα Περιβόλια της πόλης) .
Ως προς την ονομασία «Κήποι», του εν λόγω δροσόλουστου οικισμού του Ρεθύμνου, στην πρ. 48 του Καλλέργη σημειώνεται χαρακτηριστικά η φράση: «στην εκκλησία Αγία Παρασκευή, που βρίσκεται «κοντά» στους Κήπους αυτής της πόλης». Πρόκειται, ακριβώς, για την Αγία Παρασκευή στους «Κήπους τής Σαμπιονάρας», που, από τον παραπάνω προσδιορισμό τής επακριβούς θέσης της («κοντά»), δηλώνεται ότι η εν λόγω μονή βρισκόταν μεν στην Καλλιθέα (Κήπους τής Σαμπιονάρας), αλλά προς την περιοχή των Περιβολίων («κοντά στους Κήπους»), που, όπως ήδη παρατηρήσαμε, τα Περιβόλια, επί Ενετοκρατίας, ονομάζονταν απλά «Κήποι». Αυτός ο επιρρηματικός προσδιορισμός «κοντά στους Κήπους» φανερώνει, θεωρώ, ότι οι «Κήποι τής Σαμπιονάρας» (δηλαδή η σημερινή Καλλιθέα, όπου μαρτυρημένα βρισκόταν η Αγία Παρασκευή) είναι διαφορετικοί από τους «Κήπους» (που είναι τα Περιβόλια). Αλλιώς, αν «Κήποι» και «Κήποι Σαμπιονάρας» ήταν το ίδιο- σύμφωνα με την εκφρασθείσα άποψη τού κ. Γρυντάκη- τότε η αγία Παρασκευή τής Καλλιθέας θα έπρεπε να τοποθετηθεί περί τη σημερινή πλατεία του Αγνώστου Στρατιώτη, που, τότε, θα ήταν, τωόντι, «κοντά» στους «Κήπους» (ή «Κήπους τής Σαμπιονάρας»). Τα Περιβόλια, εξάλλου, και στα μετέπειτα χρόνια τής Τουρκοκρατίας, συνέχισαν αυτήν την ίδια ονομασία στην τουρκική, πλέον, ως Παγτσελίκ [= στους Κήπους (μπαχτσές= κήπος, περιβόλι)], χωρίς τον τοπικό προσδιορισμό «Σαμπιονάρας» .
Τέλος, στο σχέδιο τού Basilicata, του έτους 1618, η συγκεκριμένη περιοχή αναγράφεται ως Orti (= περιβόλια), ενώ σε άλλους σχεδιαστές σχεδίων η ίδια περιοχή σημειώνεται ως «giardini” (=κήποι, λαχανόκηποι) . Kαι, όπως γνωρίζουμε εμείς οι παλιότεροι, ήταν, πράγματι, γεμάτη κήπους και περιβόλια.