Άγιος Ελευθέριος, ο (στον Άγιο Ελευθέριο)
Συνοικία «Άγιος Ελευθέριος» παρουσιάζεται συχνά στους νοταρίους, στην οποία, μάλιστα, αναφέρεται η ύπαρξη Μονής του Αγίου Ελευθερίου, με ιδιοκτήτη της και λειτουργό (πρόκειται, άρα, για ιδιωτικό μοναστήρι) τον σεβαστό παπα- Μανόλη Λούλο. Στη μονή αυτήν εκφράζουν, με νοταριακές πράξεις, πολλοί την επιθυμία τους να ταφούν. Όμως, εντυπωσιάζει το γεγονός ότι σε καμιά από τις τόσες αναφορές του μοναστηριού και της συνοικίας κατά την Ενετοκρατία δεν δίδεται- όπως παρατηρεί και ο Γ. Γρυντάκης- κανένα στοιχείο που να προσδιορίζει, έστω και στο περίπου, τη θέση της.
Σε πράξη, πάντως, αγοραπωλησίας της Τουρκοκρατίας (του έτους 1659), καταφέραμε να εντοπίσουμε (έστω και στο περίπου), τη θέση τής εν λόγω συνοικίας του Ρεθύμνου, στην ευρύτερη συνοικία «Γιαλί». Κατά λέξη στην εν λόγω πράξη αγοραπωλησίας σημειώνεται: «Ο εκ των τιμαριούχων Ρεθύμνης γνωστός υπό το όνομα Αk Mehmet, κάτοικος της συνοικίας Yalί Άγιος Ελευθέριος Ρεθύμνης, πωλεί την εν τη συνοικία ταύτη οικίαν του εις τον Elhac Ahmet bin Omer».
Η συνοικία Γιαλί ήταν πολύ εκτεταμένη και απλωνόταν καθ’ όλον τον αιγιαλό του Ρεθύμνου, οπότε, θεωρώ πολύ πιθανόν- λόγω ομώνυμου ναού της ευρύτερης αυτής συνοικίας- να έλαβε την ονομασία «Άγιος Ελευθέριος» και το συγκεκριμένο αυτό, περί τον ναό, μικρότερο τμήμα της συνοικίας– άγνωστη, πάντως, ακόμα, η ακριβής θέση του.
Την απορία μας αυτήν, για έναν, δηλαδή, ακόμα, ακριβέστερο προσδιορισμό της θέσης της συνοικίας «Άγιος Ελευθέριος» μέσα στην ευρύτερη συνοικία Γιαλί- μας έλυσε έγγραφο- αίτηση του διαπρεπούς cittadino, και από το 1600 κρητικού ευγενούς, Γεωργίου Πατελάρου, το οποίο μάς έκανε γνωστό ο φίλος Βενετολόγος κ. Κώστας Λαμπρινός. Στο εν λόγω έγγραφο- αίτηση αναφέρει, κατά το έτος 1606, ο παραπάνω κρητικός ευγενής Γεώργιος Πατελάρος ότι κατείχε δύο αποθήκες κοντά στoν ναό του Αγίου Ελευθερίου, στην ωραιότερη συνοικία του Ρεθύμνου, η οποία βρισκόταν στην Αμμουδιά (Sabbionara). Στην αίτησή του, περί πλέον, ο Πατελάρος αποκαλεί την εν λόγω συνοικία ως την «ωραιότερη συνοικία του Ρεθύμνου», ως εκ της θέσεως της, προφανώς, στην Αμμουδιά, την ωραιότερη, από φυσικής άποψης, περιοχή της πόλης.