Μεγάλη Ρούγα ή Ρούγα

Μεγάλη Ρούγα ή Ρούγα, η (στη Μεγάλη Ρούγα)
Μεγάλη Ρούγα (λατ. ρούγα= δρόμος), στη Βενετοκρατία, κατά τον Γ. Γρυντάκη αλλά και τη διάχυτη αντίληψη που σήμερα επικρατεί, ήταν η σημερινή οδός Αρκαδίου (Μεγάλη Αγορά), που τότε ήταν πλάι στη θάλασσα, αφού δεν είχε κτιστεί ακόμα η βόρεια σειρά οικοδομημάτων. Σε κάποιο ύψος της, άγνωστο ποιο, βρισκόταν ο ναός τού Σωτήρα. Τον αναφέρει και ο νοτάριος Καλλέργης (στη Ρούγα) με τη σημείωση ότι λειτουργούσε εκεί ο παπα- Νικολό Καλλέργης. Να σημειώσουμε, πάντως, εδώ ότι «Μεγάλη Ρούγα» ο Ιορδάνης Δημακόπουλος- και συμφωνεί μαζί του και ο αείμν. Ν. Β. Δρανδάκης – ονομάζει τη σημερινή οδό Εθνικής Αντιστάσεως, που ξεκινά από τη Μεγάλη Πόρτα και καταλήγει στη σημερινή πλατεία Τίτου Πετυχάκη (Πλάτανο).
Θεωρούμε κι εμείς ορθότερο- σύμφωνα με τους δύο τελευταίους ερευνητές- ως Μεγάλη Ρούγα ή και απλά ως Ρούγα, κατά τη Βενετοκρατία, να εννοήσουμε τη σημερινή οδό Εθνικής Αντιστάσεως, που θα πρέπει- αντίθετα προς τη σημερινή πραγματικότητα που, όμως, αναφέρεται στο μέγεθος των αγορών – να ήταν ο κεντρικότερος δρόμος τού Ρεθύμνου, ξεκινώντας από την κεντρικότερη πύλη των τειχών που οδηγούσε τους επισκέπτες μέσα στην πόλη, την περίφημη Πόρτα Guora των Βενετών ή Μεγάλη Πόρτα. Επί πλέον, αυτό που ο Γ. Γρυντάκης αποκαλεί Μεγάλη Ρούγα, στην ουσία θα πρέπει να ήταν ο, ακόμα, αδιαμόρφωτος Δρόμος τής Άμμου, όπως πολύ εύστοχα τον αποκάλεσε ο Ν. Β. Δρανδάκης.
Αν, μάλιστα, προσέξουμε την περίφημη ελαιογραφική απεικόνιση τού Ρεθύμνου των αρχών τού ΙΖ΄ αιώνα, θα δούμε καθαρά ότι στον αιγιαλό, τον καιρό εκείνο, δεν υπήρχε ουδόλως δρόμος, αλλά αναπεπταμένη αμμουδιά, που έφθανε μέχρι και τα σπίτια (η Αρκαδίου, όπως είπαμε, διαμορφώθηκε αργότερα, στα μέσα τού 18ου αι., επί Τουρκοκρατίας, όταν δημιουργήθηκε η βορειοανατολική σειρά οικοδομημάτων, αποτελουμένη από τρία οικοδομικά τετράγωνα σε παράταξη). Βλέπουμε, επίσης, ότι το ρέμα Καμαράκι, όπως και ένα άλλο «ρέμα», βορειότερα, στην περιοχή τού σημερινού Λυκείου Ελληνίδων, που θα οδηγούσε, προφανώς, στη θάλασσα τα νερά τής Φοντάνας (Κρήνης Ριμόντι), παραμένουν ανοιχτά με μόνο το στενότατο πέτρινο «καμαράκι» (απ’ όπου και το όνομα τής περιοχής και του όλου χειμάρρου) να καλύπτει τον ομώνυμο χείμαρρο. Άρα, εδώ πρόκειται σαφώς για Δρόμο τής Άμμου, για τη Σαμπιονάρα (Sabbionara ή Sabbionera) των Βενετών (από sabbia= άμμος), και έτσι, εξάλλου, ο «δρόμος» αυτός θα πρέπει να ήταν, τα χρόνια εκείνα, ευρύτατα γνωστός (πβ. και λήμμα: Σαμπιονάρα).
Από τη μελέτη, περαιτέρω, των πράξεων των νοταρίων τού Ρεθύμνου, παρακολουθούμε ότι οι νοτάριοι θέλοντας να αναφερθούν στον κεντρικό αυτόν οδικό άξονα τού Ρεθύμνου χρησιμοποιούν αδιάφορα και τις δύο ονομασίες «Μεγάλη Ρούγα» ή και απλά «Ρούγα», γιατί, ακριβώς, επρόκειτο για τον ίδιο ακριβώς δρόμο. Έτσι, την παραπάνω εκκλησία τού αγίου Σωτήρα ο μεν Αρκολέος (πρ. 47) την αναφέρει στη «Ρούγα», το ίδιο και ο Τρωίλος (πρ. 17), ενώ σε άλλη πράξη του ο Τρωίλος (πρ. 60) την αναφέρει στη «Μεγάλη Ρούγα»(!). Επίσης, ο μεν Πάντιμος (πρ. 96) το μοναστήρι τού Αγίου Σωτήρα το τοποθετεί στη Μεγάλη Ρούγα, «όπου, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, λειτουργεί ο σεβαστός παπα- Νικολό Καλλέργης», ενώ ο ίδιος νοτάριος παρακάτω, στην πράξη 235- όπως και ο Καλλέργης στην πράξη 405- το ίδιο μοναστήρι, στο οποίο και οι δυο σημειώνουν τον ίδιο και πάλι λειτουργό- «τον σεβαστό παπα- Νικολό Καλλέργη»– το αναφέρουν απλά στη «Ρούγα». Άρα, και από τους τρεις παραπάνω νοταρίους (Τρωίλο, Πάντιμο, Καλλέργη) αυτός ό ίδιος ναός, με τον ίδιο, πάντοτε, λειτουργό (τον παπα- Νικολό Καλλέργη), αναφέρεται άλλοτε στη «Μεγάλη Ρούγα» και άλλοτε απλά στη «Ρούγα».
Οπότε, θεωρούμε ότι επί Ενετοκρατίας οι Ρεθυμνιώτες έλεγαν αδιάφορα Ρούγα ή Μεγάλη Ρούγα και αναφέρονταν στον ίδιο δρόμο, στη σημερινή οδό Εθνικής Αντιστάσεως, που αποτελεί τον κεντρικότερο από τις τρεις κύριες οδικές αρτηρίες τού βενετσιάνικου Ρεθύμνου, αλλά και γιατί σε αυτόν τον δρόμο συγκεντρωνόταν όλη η εμπορική κίνηση τού Ρεθύμνου στα χρόνια τής Ενετοκρατίας, καθώς και σπουδαίες υπηρεσίες και μονές, όπως τα δυο μεγάλα λατινικά μοναστήρια τού Αγίου Φραγκίσκου και της Παναγίας (Santa Maria). Οι άλλες δύο οδικές αρτηρίες ήταν ο Μακρύς Δρόμος (το σημερινό Μακρύ Στενό) και ο Δρόμος τής Άμμου (βλ. σχετικά λήμματα στην παρούσα μελέτη μας, καθώς και το λήμμα: Πόλη).