Ρέμα Κουμπέ (δυτικά της παλιάς τρούμπας)
Για την εν λόγω ονομασία του ρέματος, βλ. ομώνυμο λήμμα (Κουμπές) στα Νεότερα Χρόνια (Χάρτης 2).
Ρέμα Αγίας Φωτεινής (Γαλλιανό)
Από τον ομώνυμο ναό της Αγίας Φωτεινής (για τον οποίο, αλλά και για τη γύρω περιοχή του, ως τοπωνυμίου, βλ. το ίδιο λήμμα στα Νεότερα Χρόνια).
Η δεύτερη ονομασία του ρέματος προερχεται από τον οικισμό του Γάλλου, από την ανατολική πλευρά της κτηματικής περιφέρειας του οποίου και διέρχεται. Στο ίδιο ρέμα έχουμε και το Γαλλιανό Φαράγγι.
Ποταμός Τσάνας (παρά τη Μεσαμπελίτισσα)
Το πιθανότερον είναι ότι πρόκειται για το προσωπωνύμιο Τσάνος< Τζάνος< Γιάννος και Τζανής< βενετσ. Zan(n)i= Ιωάννης. Σε αυτό το τελευταίο, το βενετσ. Zan(n)i (προφ. Τσανί), θεωρώ ότι αναφέρεται το όνομα του εν λόγω ποταμού (Τσάνας) και ότι προέρχεται, άρα, από τη βενετοκρατία. Γι’ αυτό η γραφή του μπορεί να είναι και Τσάννας με δύο [ν]. Πβ. και το μακροτοπωνύμιο Τζαν(ν)ακιανά (τα), Μαργαριτών Μυλοποτάμου [Τζαν(ν)άκ-ης (υποκορ. του Τζάνες) + επίθημα -ιανά], που στην απογραφή του 1925 καταχωρίστηκε ως Τσανακιανά (Τσανάκης ή Ζαννάκης+ επίθημα -ιανά).
Για την ετυμολογία του ονόματος, βλ το ομώνυμο τοπων. «Καμαράκι» στους Νεότερους Χρόνους (Χάρτης 2).
Από τον Εμμ. Βιβυλάκη σημειώνεται ως ποταμός Μπαφόρμας. Όμως, ο ποταμός Μπαφόρμας ταυτίζεται με τον ποταμό του Κόρακα (βλ. σχετ. λήμμα), όπου μέχρι προ τινος του Κόρακα η Καμάρα, που άφησε σήμερα κληρονομιά το όνομά της στην εκεί γύρω ραγδαία αναπτυσσόμενη περιοχή.
Ως προς το όνομα του ρέματος, Συνατσάκη, αυτό οφείλεται στο σαπουναριό του Χαράλαμπου Συνατσάκη, που βρισκόταν στην εν λόγω περιοχή.
Παρά τον Άγιο Γεώργιο τον Πεταλιώτη. Μάλλον, πρόκειται για παραφθορά του «Καγιαλί», τουρκ. kayalι (=βραχώδης, απόκρημνος τόπος), από kaya (=βράχος, πέτρα), ονομασία που ταιριάζει για ένα ρυάκι (πβ. και οικογ. Καγιαλής> Καγιαλεδάκης). Το τοπων., όπως έχει εδώ, σε γενική κτητική (του Καπγαλή το Ρυάκι), φαίνεται να φανερώνει τον ιδιοκτήτη ή αυτόν που κατοικούσε, κάποτε, δίπλα στο συγκεκριμένο ρυάκι και του έδωσε το όνομά του, οπότε θα μπορούσε να θεωρηθεί παρεφθαρμένος τύπος του παραπάνω οικογ. «Καγιαλής» ή, ακόμα, και του Καυγαλής, συγκεκομμένου τύπου του γνωστού οικογ. Καυγαλάκης, από, επίσης, τουρκ. kavga= η φιλονικία, η φασαρία (νεοελλ. καβγάς).
Μέχρι πρόσφατα (δεκαετία 1970-80), του ποταμού αυτού διατηρούνταν η γνωστή «Κόρακα Καμάρα», στην περιοχή όπου σήμερα έχει διαμορφωθεί η μεγάλη πλατεία με το όμορφο πάρκο και το υποκατάστημα των Ελληνικών Ταχυδρομείων.
Του Κόρακα τον ποταμό- άλλως Μπαφόρμας, ή Αηδονιών ποταμός- ο Εμμ. Λαμπρινάκης τον ονομάζει «Βαφόρμα» και τον τοποθετεί- προφανώς κατά προσέγγιση θέσης και όχι από λάθος- παρά τον Μπιριντζί Κουλέ, 3-4 εκατοντάδες μέτρα ανατολικότερα, στα Περιβόλια.
Η τρίτη ονομασία των Αηδονιών οφείλεται, ασφαλώς, στα πολλά αηδόνια που ο ποταμός φιλοξενούσε στις κατάφυτες, ειδικά σε παλιότερες εποχές, όχθες του. Συχνή ονομασία σε περιοχές κατάφυτες και κατάρρυτες ποταμών, φαραγγιών αλλά και οικισμών, που ακούγεται και ως Αηδονιά (η), Αηδόνια (τα), Αηδόνιον (το).
Aγγουρίδη ή Κοτσυφού το Ρυάκι (παρά τον άγιο Διονύσιο)
Τα ονόματα προέρχονται, προφανώς, από πάροικους του ρυακιού, τον Αγγουρίδη και τον Μανόλη Πολυχρονάκη ή Κοτσυφό, που σκοτώθηκε στη μάχη κατά των Γερμανών στα Μισίρια. Αγγουρίδη, επίσης, ονομαζόταν και η παρά το ρυάκι ανηφόρα του Αγίου Διονυσίου (τ’ Αγγουρίδη η Ανηφόρα).
Ουρανού το Ρυάκι (όπου σήμερα η οδός Πόντου).
Από οικογ. Ουρανός, που είναι πάροικος στο εν λόγω ρυάκι.
Μπαρά το Ρυάκι (παρά τη θέση Σβίγα)
Το προσδιοριστικό του ρυακιού όνομα «Μπαράς» αναφέρεται σε παλαιό πάροικο του ρυακιού, με το εν λόγω οικογ. όνομα «Μπαραδάκης» και συντομ. «Μπαράς», από τουρκ., θεωρώ, para= το χρήμα, το νόμισμα (πβ. νεοελλ. παράς, ο). Οπότε, το αρχικό [μπ] του οικογ. θα πρέπει να το αποδώσουμε στη συνένωση του τελικού [ν] του άρθρου με το αρχικό ψιλό [π] και τη δημιουργία του φθόγγου [b], κατά τον πετεινό (το bετεινό), τον τόπο (το dόπο), τον κόσμο (το gόσμο), τον παρά (το bαρά). Εδώ, υπήρχε και το ελαιοτριβείο του Μπαρά.
(Σχετικά με τη θέση του ρυακιού, βλ. και στο τοπων. «Σβίγα» των Περιβολίων, Χάρτης 2).
Ρυάκι Καλογερογιάννη (παρά την έπαυλη του Σκουλούδη)
Από «Καλογεράκης Γιάννης», που ήταν πάροικος τού εν λόγω ρυακιού.
Σαρακηνού το Ρυάκι ή Ρυάκι Καπνουτζή (παρά το τουρκικό τζαμί)
Είναι το ρυάκι που κατέρχεται από τα Καστελλάκια, ανατολικά της σημερινής οδού Ευαγγέλου Δασκαλάκη. Εθνικό Σαρακηνοί (= οι κακοί δαίμονες, ανάμνηση της τυραννίας των Σαρακηνών και των επιδρομών τους στην Κρήτη τον 9ο και 10ο αι. και στα χρόνια των Σταυροφοριών). Το όνομα έχει σχέση προς το αραβ. sarq= ανατολή ηλίου, που αναφερόταν στην εξ Ανατολών προέλευση αυτών των Μουσουλμάνων νομάδων. Με το όνομα αυτό έχουν ονομαστεί και πολλά σπήλαια της Κρήτης. Για το συγκεκριμένο ρυάκι υπάρχει σχετική παράδοση μάχης Σαρακηνών- Περβολιανών.
Το δεύτερο όνομα του εν λόγω ρυακιού (Ρυάκι Καπνουτζή) είναι πολύ νεότερο και αναφέρεται στον Γιώργη Κωνσταντουδάκη (+1965;), επιφανή Περβολιανό, που είχε την κατοικία του εκεί δίπλα στο ρυάκι. Ο Γ. Κωνσταντουδάκης διατηρούσε καπνοκοπτείο στο Ρέθυμνο. έκοβε, δηλαδή, τον καπνό που καλλιεργούσαν, τον καιρό εκείνο, πολλοί Περβολιανοί στους κήπους τους, τον έβαζε σε σακουλάκια και τον πωλούσε χύμα. Από το επαγγελμά του, λοιπόν, αυτό του δόθηκε το επαγγελματικό παρατσούκλι «Καπνουτζής», με το οποίο ακούγεται, επίσης, σήμερα το συγκεκριμένο ρυάκι του Σαρακηνού.
Ρυάκι Λιβαδάκι
(στη σημερινή οδό Μ. Μπριλάκη, λίγο μετά το σπίτι του Περβολιανού αγωνιστή Μανόλη Παχλά).
Η εν λόγω ονομασία, «Λιβαδάκι», δεν εναρμονίζεται, προφανώς, με ένα ρυάκι. Όμως, βέπε επ’ αυτού το σχόλιό μας στο ομώνυμο, προς το ρυάκι, τοπωνύμιο «Λιβαδάκι» των Περιβολίων (Χάρτης 2).
Ρέμα Κουτσουλίδι
[στη διασταύρωση του Πλατανιανού με τον Αμαριώτικο δρόμο (σημερινή οδός Αυστραλών Πολεμιστών)].
«Κουτσουρολίδι» είναι η μικρή, γέρικη και «κουτσουρεμένη», σχεδόν ξερή, ελιά [κούτσουρο< κόψουρον< κοψ-(<κόπτω)+ ελίδι (υποκορ. του ελιά) (πβ. και «κουτσουκλή ελιά» ή «κουτσουρολιά» όταν σπάσει το δέντρο και μείνει μόνο ο κορμός που τον λένε «κούτσακα» (από ρ. κόπτω)], άρα, από «κουτσουρολίδι» έχουμε «κουτσουλίδι» (κατόπιν σίγησης της συλλαβής [ρο]), οπότε, με τη σημασία αυτήν, η σωστή γραφή του χειμάρου είναι με [ι] (στο «Κουτσουλίδι»). Πιθανόν, λοιπόν, το όνομα του χειμάρρου να προέρχεται από τέτοιο δέντρο ελιάς, που θα υπήρχε κάποτε επί της όχθης του. Πιθανόν, επίσης, επειδή πρόκειται για ρέμα, η ετυμολογία του ονόματος να έχει σχέση προς το προσηγορικό «κουτσουρολιά» (η) που είναι η «βρύση», γιατί, δηλαδή, τόσο λίγο, σαν μια βρύση, έτρεχε το νερό και στον συγκεκριμένο χείμαρρο (παρότι, λέγεται ότι σε παλιότερες εποχές το ρέμα είχε αρκετό νερό).
Πλατανιάς Ποταμός
Αποτελεί το σύνορο των Μισιρίων με τον Πλατανιά, ο οποίος- σε σχέδια της Βενετοκρατίας αλλά και στην έκθεση Basilicata- αναγράφεται ως «Πλατανιάς των Γουρουνιών» (Platagna dei Porci).
Το όνομα, προφανώς, αφορά σε φυτώνυμο από το γνωστό δέντρο, τον «πλάτανο» (platanus orientalis), ένα από τα πιο διαδεδομένα και όμορφα αυτοφυή δέντρα της Ελλάδας. «Πλατανιάς» (ο), βέβαια, είναι τόπος με πλατάνους (περιεκτικό).
Παπά-Πόρος, ο (στου Παπα το bόρο)
Βλ. το ομώνυμο τοπωνύμιο στα «Αγροτικά Τοπωνύμια« Αστικής Περιοχής του Ρεθύμνου.
Τρυπητή, η (στη dρυπητή)
Το όνομα οφείλεται στο διαμπερές σπήλαιο (με αρ. Σπηλαιολογ. Μητρώου Ελλάδας 1300 και διαστ. 23Χ24Χ28), που χαρακτηρίζει, ειδικότερα, στο σημείο αυτό, το εν λόγω ύψωμα-εξώστη, στα νότια του Ρεθύμνου. Το σπήλαιο υπήρξε κέντρο εφοδιασμού στη Μάχη της Κρήτης.
Προφήτης Ηλίας ο (στο bροφήτη Ηλία)
Η ονομασία του εν λόγω υψώματος από τον ομώνυμο σύγχρονο ναό του προφήτη Ηλία, στον γνωστό λόφο νότια της πόλης [βλ., επίσης, και τα λήμματα:«Καβαλαρία Αγίου Ηλία« (εκκλησία- μετόχι) και «Κουρτικιανά» των χρόνων της Βενετοκρατίας].
Εβλιγιάς, ο (στον Εβλιγιά)
Λόφος στα νότια της πόλης, ένα φυσικό μπαλκόνι με καταπληκτική θέα προς το Ρέθυμνο [βλ. περισσότερα στο ίδιο λήμμα των χρόνων της Τουρκοκρατίας και στο λήμμα Άγιος Ιωάννης (εκκλησία- συνοικία) των χρόνων της Βενετοκρατίας].
Τίμιος Σταυρός, ο (στο dίμιο Σταυρό)
Το όνομα του λόφου προέρχεται από την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού (1935), που δεσπόζει στην κορυφή του, ενώ, αμέσως πιο κάτω, και σε υψόμ. τριάντα πέντε μέτρων, υπάρχει και ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Αντωνίου και της Αγίας Άννας.
Ύψωμα Καστελάκια
Κείται νότια των Περβολίων, όπου έχει αναπτυχθεί, στη θέση του παλιότερου, ο γνωστός νέος οικισμός (ετυμολογικά βλ. λήμμα Καστελάκια των Νεοτέρων χρόνων).
Ύψωμα Υπαπαντής (ύψωμα, παπούρα),
(Βλ. και τοπων. Παπούρα της Υπαπαντής, στα Μισίρια).